TikTok chinh phục người dùng Mỹ nhờ nỗ lực của Zhang Yiming, người sáng lập ByteDance, nhưng lại gặp phải rào cản từ chính quyền Washington.
ByteDance, gã khổng lồ truyền thông xã hội đứng sau TikTok, là câu chuyện thành công thực sự đầu tiên của Trung Quốc trên thị trường Internet toàn cầu. Nhà sáng lập Zhang Yiming (37 tuổi) bắt đầu mở rộng quy mô ra nước ngoài từ rất sớm. Ông tin rằng chỉ với phạm vi toàn cầu, một công ty mới có thể duy trì lợi thế công nghệ của mình.
Zhang đã di chuyển rất bài bản ngay từ đầu. Ông phân chia rõ ràng các hoạt động của công ty giữa thị trường trong nước (được chính phủ quản lý chặt chẽ) và thị trường quốc tế. TikTok ra mắt vào năm 2017 và là phiên bản quốc tế của Douyin – một trong những ứng dụng video do ByteDance vận hành tại Trung Quốc. Và vì là một ứng dụng quốc tế nên người dùng TikTok không cần phải tuân theo các yêu cầu kiểm duyệt của Trung Quốc.
Dữ liệu người dùng được Zhang lưu trữ tại Virginia (Mỹ) và Singapore. Vào năm 2018, Indonesia đã tạm thời chặn TikTok vì chứa nội dung không phù hợp. Bất chấp những thách thức, Zhang cho biết bước ra thế giới là cách duy nhất để họ tiếp cận tài năng và nguồn lực mà họ cần cho sự thành công lâu dài.
TikTok là phiên bản quốc tế của ứng dụng Douyin ở Trung Quốc. Ảnh: Reuters
Tăng trưởng quốc tế là ưu tiên hàng đầu khi Zhang mua lại Musical.ly, một ứng dụng hát nhép của Trung Quốc đã thành công ở Mỹ và châu Âu. Vào cuối năm 2017, ByteDance đã mua Musical.ly với giá khoảng một tỷ đô la. Sau đó, họ đã hợp nhất ứng dụng này vào TikTok, khiến TikTok nhanh chóng phổ biến ở phương Tây.
Tuy nhiên, sai sót nằm ở chỗ, ByteDance và Musical.ly đã không báo cáo thương vụ này cho Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Hoa Kỳ (CFIUS), cơ quan chuyên điều tra các vụ mua lại các doanh nghiệp Hoa Kỳ. Họ cũng đánh giá các giao dịch giữa các doanh nghiệp nước ngoài, nhưng có hoạt động quan trọng tại Mỹ.
Do đó, CFIUS đã mở một cuộc điều tra về giao dịch này, đặt TikTok vào thế bất lợi. Các chính trị gia Washington đang bắt đầu bày tỏ lo ngại rằng TikTok có thể là một công cụ giúp Trung Quốc can thiệp vào các cuộc bầu cử ở Mỹ.
Với thách thức chồng chất, một số nhà đầu tư và cố vấn của Zhang đã đưa ra ý tưởng để tách TikTok và ByteDance. Chúng bao gồm việc tổ chức lại cấu trúc công ty hoặc pháp lý của TikTok.
Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 11 năm 2019, Alex Zhu, người sáng lập Musical.ly, lúc đó là người đứng đầu TikTok, cho biết công ty không loại trừ khả năng có một sự thay đổi như vậy. Ông nói: “Chúng tôi vẫn đang liên tục đánh giá cấu trúc công ty và tối ưu hóa nó.
Người sáng lập ByteDance, Zhang Yiming, chủ sở hữu của TikTok. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, thay vì một cuộc tái cơ cấu lớn, Zhang lại chọn cách thay đổi nhân sự. Đầu năm nay, ông đã cải tổ lại các giám đốc của ByteDance ở Trung Quốc, nói rằng ông sẽ dành nhiều thời gian và năng lượng hơn cho châu Âu, Mỹ và các thị trường khác. Vào tháng 5, Liu Zhen – người giám sát việc mở rộng toàn cầu của ByteDance – đã rời công ty. Alex Zhu được thay thế bởi Kevin Mayer, một giám đốc kỳ cựu của Disney tại Mỹ.
ByteDance sau đó bắt tay vào vận động hành lang ở Washington. Trong các cuộc họp với các nhà lập pháp, các nhà vận động hành lang nhấn mạnh thực tế rằng nhiều lãnh đạo hàng đầu của TikTok là người Mỹ.
Tháng trước, các công ty công nghệ Mỹ, bao gồm Facebook và Google, đã bắt đầu đánh giá lại hoạt động của họ tại Hồng Kông sau khi ban hành luật bảo mật mới. TikTok thậm chí còn thông báo rằng nó sẽ đóng cửa hoàn toàn tại đây. Tuy nhiên, động thái này không có nhiều tác dụng. Giới quan sát cho rằng, Hong Kong không phải là thị trường lớn đối với TikTok nên quyết định này giống như một màn trình diễn hơn là một sự hy sinh.
Do đó, sự giám sát của chính quyền Trump không giảm đi. Vào tháng 6, trong chiến dịch tái tranh cử của Trump ở Tulsa, người dùng TikTok tuyên bố đã chơi khăm bằng cách đăng ký mua vé và sau đó không tham dự sự kiện. Vào tháng 7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngay lập tức đưa ra ý tưởng cấm ứng dụng này vì lo ngại an ninh của nó.
Trong những tuần gần đây, CFIUS đã yêu cầu ByteDance thoái vốn khỏi TikTok ở Mỹ. Dưới áp lực của Trump, TikTok đang đàm phán để bán mảng kinh doanh ở Mỹ và một số thị trường cho Microsoft. Điều này cho thấy rào cản kỹ thuật số giữa Mỹ và Trung Quốc đang cao hơn bao giờ hết trong thời điểm hai nước đối đầu trên nhiều lĩnh vực.
Điểm khác biệt lần này là chính Mỹ chứ không phải Trung Quốc đang đặt ra những rào cản để gia nhập thị trường Internet. Ngay sau khi TikTok trở thành một hit trong giới trẻ Mỹ, nó bắt đầu thu hút sự chú ý của giới chính trị. Một nghi ngờ không bao giờ nguôi ngoai là TikTok, dù có bao nhiêu CEO không phải là người Trung Quốc, đang phải chịu áp lực thao túng dữ liệu và nội dung người dùng từ Bắc Kinh.
Sự ngờ vực này đã khiến nhiều công ty công nghệ khác của Trung Quốc gặp khó khăn. Vì vậy, bước ngoặt với TikTok sẽ khiến họ phải đánh giá lại tham vọng quốc tế của mình.
Chibo Tang, chuyên gia của quỹ đầu tư mạo hiểm Gobi Partners (Hong Kong), cho rằng lời khuyên của ông dành cho các hãng công nghệ Trung Quốc là tránh xa Mỹ khi mở rộng ra nước ngoài. Thay vào đó, họ nên theo dõi các khoản đầu tư ngoại giao của chính phủ Trung Quốc ở những nơi như Đông Nam Á, Trung Đông và châu Phi.
“Chắc chắn muốn vươn ra thế giới, tiếp cận những thị trường khó tính, họ sẽ phải lường trước hậu quả và chi phí”, ông Đường nói. “Trong tương lai, các doanh nhân công nghệ Trung Quốc nên biết điều đó.”.
Cuối tuần trước, TikTok cho biết họ đang “đối mặt với những thách thức phức tạp và không thể tưởng tượng được”. Đó là một môi trường địa chính trị căng thẳng, xung đột văn hóa và sự tấn công dữ dội từ đối thủ cạnh tranh Facebook.
Facebook đang tung ra một tính năng giống TikTok có tên Reels trên Instagram. Ông chủ Facebook Mark Zuckerberg lập luận rằng việc làm suy yếu các công ty công nghệ Mỹ với quy định quá mức có thể cho phép các đối thủ Trung Quốc “xuất khẩu các giá trị khác biệt của họ ra thế giới”. Facebook từ chối bình luận về tuyên bố của ByteDance.
Zhang là một người đam mê công nghệ. Anh ấy đã từng sửa chữa máy tính ở trường đại học. Trong các cuộc phỏng vấn trước đây, anh ấy thường nói về các thuật toán và luồng thông tin. Trong nhiều năm, Zhang đã khẳng định tương tự như Zuckerberg rằng anh điều hành một công ty công nghệ, không phải cơ quan truyền thông. Điều đó có nghĩa là anh ta sẽ không áp đặt đánh giá của mình về nội dung.
Ông nói với tạp chí kinh doanh Caijing vào năm 2016: “Tôi không thể quyết định chính xác điều gì là tốt hay xấu, học thuật hay thất học.
Zhang đã nghiên cứu kinh nghiệm của một công ty Trung Quốc đang phát triển nhanh ở nước ngoài khác là Huawei. Nhưng ông cũng không biết rằng chính quyền Trump trong nhiều năm đã tìm cách làm suy yếu Huawei, gọi công ty là mối đe dọa an ninh quốc gia. Tuy nhiên, trong một bức thư gửi cho các nhân viên của ByteDance vào hôm thứ Hai, Zhang đã mô tả tình trạng hỗn loạn gần đây của TikTok là một vấn đề kỹ thuật hơn là một mối đe dọa địa chính trị.
Ông cho biết công ty đã nhiều lần nhấn mạnh rằng họ sẵn sàng thực hiện các thay đổi kỹ thuật để giải quyết các mối quan ngại của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, họ vẫn buộc phải bán. Ông nói: “Chúng tôi không đồng ý với quyết định này, vì chúng tôi luôn bảo mật dữ liệu người dùng và duy trì một nền tảng trung lập, minh bạch.
Phiên An (theo NYT)