TikTok chinh phục người dùng Mỹ nhờ nỗ lực của nhà sáng lập ByteDance Zhang Yiming, nhưng vấp phải rào cản từ chính quyền Washington.
ByteDance, gã khổng lồ truyền thông xã hội đứng sau TikTok, là câu chuyện thành công thực sự đầu tiên của Trung Quốc trên thị trường Internet toàn cầu. Nhà sáng lập Zhang Yiming (37 tuổi) bắt đầu mở rộng ra nước ngoài từ rất sớm. Ông tin rằng chỉ với phạm vi tiếp cận toàn cầu, một công ty mới có thể duy trì lợi thế công nghệ của mình.
Zhang đã di chuyển rất có phương pháp ngay từ đầu. Ông phân chia rõ ràng hoạt động của công ty giữa thị trường nội địa (được chính phủ kiểm soát chặt chẽ) và thị trường quốc tế. TikTok ra mắt vào năm 2017 và là phiên bản quốc tế của Douyin – một trong những ứng dụng video do ByteDance điều hành tại Trung Quốc. Và vì là ứng dụng quốc tế nên người dùng TikTok không cần tuân theo các yêu cầu kiểm duyệt của Trung Quốc.
Dữ liệu người dùng được Zhang lưu trữ ở Virginia (Mỹ) và Singapore. Năm 2018, Indonesia tạm thời chặn TikTok vì chứa nội dung không phù hợp. Bất chấp những thách thức, Zhang nói rằng bước ra thế giới là cách duy nhất để họ tiếp cận những tài năng và nguồn lực cần thiết cho thành công lâu dài.
TikTok là phiên bản quốc tế của ứng dụng Douyin tại Trung Quốc. Ảnh: Reuters
Tăng trưởng quốc tế là ưu tiên hàng đầu khi Zhang mua lại Musical.ly, một ứng dụng hát nhép của Trung Quốc đã thành công ở Mỹ và Châu Âu. Vào cuối năm 2017, ByteDance đã mua Musical.ly với giá khoảng một tỷ đô la. Sau đó, họ đã hợp nhất ứng dụng này vào TikTok, khiến TikTok nhanh chóng trở nên phổ biến ở phương Tây.
Tuy nhiên, sai lầm ở chỗ, ByteDance và Musical.ly đã không báo cáo thương vụ này với Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS), cơ quan chuyên điều tra các vụ mua lại doanh nghiệp Mỹ. Họ cũng đánh giá các giao dịch giữa các doanh nghiệp nước ngoài nhưng có hoạt động quan trọng tại Hoa Kỳ.
Do đó, CFIUS đã mở cuộc điều tra về giao dịch này, khiến TikTok gặp bất lợi. Các chính trị gia Washington đang bắt đầu bày tỏ lo ngại rằng TikTok có thể là công cụ giúp Trung Quốc can thiệp vào các cuộc bầu cử ở Mỹ.
Với thách thức chồng chất, một số nhà đầu tư và cố vấn của Zhang đã đưa ra ý tưởng tách TikTok và ByteDance. Chúng bao gồm việc tổ chức lại cấu trúc công ty hoặc pháp lý của TikTok.
Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 11 năm 2019, Alex Zhu, người sáng lập Musical.ly, khi đó là người đứng đầu TikTok, cho biết công ty không loại trừ khả năng thay đổi như vậy. Ông nói: “Chúng tôi vẫn đang liên tục đánh giá cấu trúc công ty và tối ưu hóa nó.
Người sáng lập ByteDance, Zhang Yiming, chủ sở hữu của TikTok. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, thay vì tái cấu trúc lớn, Zhang lại chọn thay đổi nhân sự. Đầu năm nay, anh ấy đã cải tổ lại các giám đốc của ByteDance tại Trung Quốc, nói rằng anh ấy sẽ dành nhiều thời gian và sức lực hơn cho Châu Âu, Hoa Kỳ và các thị trường khác. Vào tháng 5, Liu Zhen – người giám sát quá trình mở rộng toàn cầu của ByteDance – đã rời công ty. Alex Zhu được thay thế bởi Kevin Mayer, một giám đốc kỳ cựu của Disney tại Mỹ.
ByteDance sau đó bắt tay vào vận động hành lang ở Washington. Trong các cuộc họp với các nhà lập pháp, các nhà vận động hành lang nhấn mạnh thực tế rằng nhiều nhà lãnh đạo hàng đầu của TikTok là người Mỹ.
Tháng trước, các công ty công nghệ Mỹ, bao gồm Facebook và Google, đã bắt đầu đánh giá lại hoạt động của họ tại Hong Kong sau khi luật an ninh mới được ban hành. TikTok thậm chí còn đi xa hơn khi thông báo rằng nó sẽ ngừng hoạt động hoàn toàn tại đây. Tuy nhiên, động thái này không có nhiều tác dụng. Giới quan sát cho rằng Hong Kong không phải thị trường lớn của TikTok nên quyết định này giống màn trình diễn hơn là sự hy sinh.
Sự giám sát của chính quyền Trump cũng không giảm bớt. Vào tháng 6, trong chiến dịch tái tranh cử của Trump ở Tulsa, người dùng TikTok tuyên bố đã chơi khăm bằng cách đăng ký vé và sau đó không tham dự sự kiện. Vào tháng 7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã ngay lập tức đưa ra ý tưởng cấm ứng dụng này vì những lo ngại về an ninh của nó.
Trong những tuần gần đây, CFIUS đã yêu cầu ByteDance thoái vốn khỏi TikTok ở Mỹ. Dưới áp lực từ Trump, TikTok đang đàm phán để bán mảng kinh doanh tại Mỹ và một số thị trường cho Microsoft. Điều này cho thấy rào cản kỹ thuật số giữa Mỹ và Trung Quốc đang cao hơn bao giờ hết trong thời điểm hai nước đối đầu trên nhiều lĩnh vực.
Sự khác biệt lần này là chính Mỹ chứ không phải Trung Quốc đang đặt rào cản gia nhập thị trường Internet. Ngay khi TikTok gây được tiếng vang với giới trẻ Mỹ, nó đã bắt đầu thu hút sự chú ý của giới chính trị. Một nghi ngờ không bao giờ tan biến là TikTok, dù có bao nhiêu CEO không phải người Trung Quốc, đang chịu áp lực thao túng dữ liệu và nội dung người dùng từ Bắc Kinh.
Sự ngờ vực này đã ảnh hưởng đến nhiều công ty công nghệ Trung Quốc khác. Vì vậy, bước ngoặt với TikTok sẽ khiến họ phải đánh giá lại tham vọng quốc tế của mình.
Chibo Tang, chuyên gia tại quỹ đầu tư mạo hiểm Gobi Partners (Hong Kong) cho rằng lời khuyên của ông dành cho các hãng công nghệ Trung Quốc là tránh xa Mỹ khi mở rộng ra nước ngoài. Thay vào đó, họ nên tuân theo các khoản đầu tư ngoại giao của chính phủ Trung Quốc ở những nơi như Đông Nam Á, Trung Đông và Châu Phi.
“Chắc chắn nếu muốn vươn ra thế giới, tiếp cận những thị trường khó tính, họ sẽ phải lường trước những hệ lụy và cái giá phải trả”, ông Đường nói. “Trong tương lai, các doanh nhân công nghệ Trung Quốc nên biết điều đó.”.
Cuối tuần qua, TikTok cho biết họ đang “đối mặt với những thách thức phức tạp và ngoài sức tưởng tượng”. Đó là môi trường địa chính trị căng thẳng, xung đột văn hóa và sự tấn công dữ dội từ đối thủ cạnh tranh Facebook.
Facebook đang triển khai một tính năng giống như TikTok có tên là Reels trên Instagram. Ông chủ Facebook Mark Zuckerberg lập luận rằng việc làm suy yếu các công ty công nghệ Mỹ bằng quy định quá mức có thể cho phép các đối thủ Trung Quốc “xuất khẩu những giá trị khác biệt của họ ra thế giới”. Facebook từ chối bình luận về tuyên bố của ByteDance.
Zhang là một người đam mê công nghệ. Anh ấy đã từng sửa chữa máy tính ở trường đại học. Trong các cuộc phỏng vấn trước đây, anh ấy thường nói về các thuật toán và luồng thông tin. Trong nhiều năm, Zhang đã khẳng định tương tự với Zuckerberg rằng ông điều hành một công ty công nghệ, không phải một cơ quan truyền thông. Điều đó có nghĩa là anh ta sẽ không áp đặt đánh giá của mình về nội dung.
“Tôi không thể quyết định chính xác điều gì là tốt hay xấu, hàn lâm hay vô học”, ông nói với tạp chí kinh doanh Caijing vào năm 2016.
Zhang đã nghiên cứu kinh nghiệm của một công ty Trung Quốc ở nước ngoài đang phát triển nhanh chóng khác, Huawei. Nhưng ông cũng không ngờ rằng chính quyền Trump trong nhiều năm đã tìm cách làm suy yếu Huawei, gọi công ty này là mối đe dọa an ninh quốc gia. Tuy nhiên, trong một bức thư gửi nhân viên ByteDance vào thứ Hai, Zhang đã mô tả tình trạng hỗn loạn gần đây của TikTok là một vấn đề kỹ thuật hơn là một mối đe dọa địa chính trị.
Ông cho biết công ty đã nhiều lần nhấn mạnh rằng họ sẵn sàng thực hiện các thay đổi kỹ thuật để giải quyết các mối lo ngại của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, họ vẫn phải bán. “Chúng tôi không đồng ý với quyết định này, vì chúng tôi luôn bảo mật dữ liệu người dùng và duy trì một nền tảng trung lập, minh bạch”, ông nói.
Phiên An (theo NYT)