Caityn Sprinkle ví bảng tin TikTok của mình giống như một sàn diễn của những nhà kinh tế bi quan và người tiêu dùng vô độ.
Sprinkle, 27 tuổi, nhà phân tích tài chính tại Tenn, một công ty cung cấp dịch vụ quản lý tại Nashville nói “sàn diễn” này vừa có các chuyên gia kinh tế cảnh báo về tác hại của nợ nần, vừa có influencer trẻ liên tục khoe những chiếc túi xách hàng hiệu và mỹ phẩm xa xỉ vừa mua.
“Người dùng TikTok thường bị áp lực phải mua những mặt hàng được bán trên nền tảng này, giống bạn bè”, cô gái 27 tuổi nói.
Các chuyên gia đánh giá áp lực “tiêu dùng để hòa nhập” không phải vấn đề mới trong thời của các mạng xã hội nhưng chúng nổi bật hơn hẳn trên TikTok.
Caityn Sprinkle thừa nhận đã mua đồ vô độ mỗi khi lướt TikTok Ảnh: William DeShazer/WJS
Hai năm sau đại dịch, nền kinh tế Mỹ đang khởi sắc nhưng người lao động dưới 30 tuổi không nghĩ vậy. Những thông tin mà họ nhìn thấy trên TikTok đang tuyên truyền những điều tiêu cực.
TikTok được cho là có sức ảnh hưởng lớn và khả năng định hình các quyết định của những người dùng trẻ tuổi. Theo Trung tâm nghiên cứu Pew, hơn một nửa số người từ 18 đến 34 tuổi ở Mỹ sử dụng TikTok. Khoảng 1/3 người dưới 29 tuổi đang tiếp thu tin tức mỗi ngày trên TikTok và coi đây là nguồn tin chính, gấp hơn ba lần năm 2020.
Điều này đang dẫn đến một vấn đề xã hội nghiêm trọng nếu các nguồn tin trên liên tục chia sẻ các thông tin nói “giới trẻ không thể mua nhà, giá thực phẩm tăng vượt kiểm soát và nợ thẻ tín dụng là điều tất yếu”. Nó cũng thiết lập suy nghĩ việc mua hàng xa xỉ, mỹ phẩm cao cấp là điều nên làm. Khi bị những tư tưởng này thuyết phục, người trẻ sẽ sa vào thói quen tiêu dùng vô độ, từ bỏ tiết kiệm và ảo tưởng về sự nghiệp.
Theo chuyên gia kinh tế và chính những người ở độ tuổi 20, TikTok đang tạo ra sự mất kết nối giữa thực tế và mạng xã hội với người trẻ, nhất là trong lĩnh vực tài chính. Sự mất kết nối này đã làm nảy sinh thuật ngữ “sự rối loạn tiền bạc” (money dysmorphia). Thuật ngữ được các cố vấn chính sử dụng để mô tả quan điểm lệch lạc về tài chính của thanh niên.
Người trẻ Mỹ đang lạm chi khi sử dụng TikTok làm kênh thông tin chính. Ảnh minh họa: William DeShazer/WJS
Evelyn Hydalgo, 29 tuổi, là nhà sáng tạo nội dung toàn thời gian sau khi mất công việc chuyên gia xã hội một năm trước. Khi người phụ nữ ở Nashville liên tục đăng bài về chủ đề nuôi con tiết kiệm thì bảng tin TikTok của cô thường xuyên gợi ý những món đồ thời trang xa xỉ đáng mơ ước. Đôi khi, nền tảng này còn giới thiệu một cuộc sống lý tưởng như sở hữu một ngôi nhà rộng lớn, sang trọng.
“Bảng tin TikTok của tôi luôn bị chia làm đôi. Một bên là những người có cuộc sống đáng ghen tỵ và phía còn lại là những người đang gặp khó khăn”, bà mẹ một con chia sẻ.
Các nhà kinh tế cho biết cảm xúc yêu – ghét với kinh tế của người trẻ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tài chính của họ.
Jacob Channel, nhà kinh tế học cao cấp tại công ty tài chính Lending Tree, cho biết cảm giác nghi ngờ với tiền bạc có thể khiến người trẻ có quyết định sai lầm. Chẳng hạn như việc dùng thẻ tín dụng quá mức để mua hàng xa xỉ.
Thông kê của Lending Tree chỉ ra các khoản nợ phi thế chấp của Gen Z (sinh từ năm 1997 đến năm 2012) tăng trung bình 11.000 USD một người, gấp đôi so với hai năm trước.
Tuy nhiên, những người Mỹ trưởng thành trẻ tuổi (nhóm sinh vào những năm 1990) lại chứng kiến tài sản trung bình của bản thân tăng hơn bốn lần, lên hơn 40.000 USD từ năm 2019 đến năm 2022, theo Ngân hàng Dự trữ Liên bang.
Nhiều người dùng TikTok cho biết bảng tin của họ là một vòng lặp vô tận các bài đăng quảng cáo, video khuyến khích mua sắm từ các influencer và cửa hàng ảo. Theo khảo sát của ứng dụng thu thập dữ liệu Citizens Pay, 91% Gen Z đã mua một món đồ quảng bá trên mạng xã hội.
BreAunna Rodriguez, 23 tuổi ở Houston, bang Texas, thích mua quần áo cho hai con và đồ gia dụng trên TikTok. Đặc biệt các món đồ được người có sức ảnh hưởng giới thiệu. “Thật khó cưỡng lại những món đồ được giới thiệu có chất lượng tốt nhưng giá rẻ”, cô nói.
Ngoài mua hàng, TikTok cũng ảnh hưởng lớn đến những quyết định quan trọng của Rodriguez. Cuối năm 2022, sau khi được truyền cảm hứng từ những doanh nhân trẻ trên TikTok, bà mẹ hai con đã bỏ công việc trợ lý giám đốc để làm việc tại nhà.
“Tôi thấy một doanh nhân 19 tuổi trên nền tảng này chỉ làm việc hai tiếng mỗi ngày nhưng có thu nhập cao. Đó là điều tôi luôn mơ ước”, Sprinkle nói.
Eavan Naar thường xuyên chia sẻ các chuyến du lịch, tham dự concert của mình lên TikTok. Ảnh: EVAN NAAR
Evan Naar, luật sư 28 tuổi ở New York thường chia sẻ lên TikTok hành trình đi xem show âm nhạc. Lần gần nhất là trải nghiệm tham gia Eras Tour của ca sĩ Taylor Swift lên mạng xã hội.
Trái ngược với những chuyến đi đáng ngưỡng mộ, Naar đang chịu một khoản nợ sinh viên vài nghìn đô la.
“Có một áp lực thường thấy với những người ở độ tuổi của tôi khi phải liên tục chia sẻ những trải nghiệm thú vị này cho mọi người và nhận sự tán dương”, Naar nói. Anh cho biết đa số tiền lương của mình đều trang trải sinh hoạt phí, đi du lịch và dự liveshow âm nhạc thay vì tiết kiệm tiền mua nhà.
Minh Phương (Theo WSJ)