1. Bức tranh hội nhập và cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA)
Trong vài thập kỷ qua, Việt Nam đã tích cực ký kết hơn 15 hiệp định thương mại tự do (FTA), bao gồm các FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP, và UKVFTA. Những hiệp định này không chỉ tạo điều kiện để hàng hóa Việt Nam vươn ra thế giới mà còn là đòn bẩy để cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia.
Ví dụ, với EVFTA, sau 3 năm thực thi, kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang EU tăng gần 15%, đạt 56 tỷ USD năm 2023. Nhiều ngành hàng như dệt may, da giày, nông sản và thủy sản hưởng lợi nhờ thuế suất giảm đáng kể, giúp giá thành sản phẩm cạnh tranh hơn.
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng khai thác được những lợi ích này. Theo Bộ Công Thương, chỉ khoảng 37% doanh nghiệp Việt Nam tận dụng ưu đãi thuế quan từ các FTA. Điều này cho thấy, cơ hội vẫn còn rất lớn nếu chúng ta biết cách khai thác đúng cách.
2. Lợi ích từ FTA: Cú hích cho doanh nghiệp Việt
2.1. Giảm thuế quan, tăng sức cạnh tranh
FTA giúp giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu cho hàng hóa, giúp sản phẩm Việt Nam có giá thành cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.
- Với EVFTA, thuế đối với cà phê rang xay giảm từ 7-9% xuống 0%.
- Với CPTPP, thuế đối với tôm đông lạnh xuất khẩu sang Nhật Bản đã giảm từ 1% xuống 0%, giúp Việt Nam duy trì vị thế trong top 3 nước xuất khẩu tôm lớn nhất thế giới.
2.2. Tiếp cận thị trường lớn hơn
FTA mở ra cơ hội tiếp cận những thị trường lớn với dân số đông và sức mua cao:
- RCEP: Kết nối với 15 quốc gia châu Á – Thái Bình Dương, chiếm 30% GDP toàn cầu.
- EVFTA: Đưa hàng hóa Việt Nam đến thị trường EU với hơn 500 triệu dân.
2.3. Gia tăng giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu
FTA không chỉ thúc đẩy xuất khẩu trực tiếp mà còn tạo cơ hội để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Điển hình là ngành điện tử, khi các tập đoàn lớn như Samsung và LG tận dụng Việt Nam làm trung tâm sản xuất, xuất khẩu sang các nước trong hiệp định.
3. Thách thức mà doanh nghiệp phải đối mặt
3.1. Hiểu rõ quy tắc xuất xứ
Muốn hưởng ưu đãi thuế quan, hàng hóa phải đáp ứng quy tắc xuất xứ theo từng FTA. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp còn lúng túng trong việc chứng minh nguồn gốc nguyên liệu.
- Chỉ 23% doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) tại Việt Nam hiểu rõ về quy tắc xuất xứ, theo khảo sát của VCCI.
3.2. Đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng
Các thị trường FTA, đặc biệt là EU và Nhật Bản, có yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, và bảo vệ môi trường. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải cải tiến công nghệ và quy trình sản xuất để đáp ứng yêu cầu.
3.3. Gia tăng cạnh tranh
FTA không chỉ mở cửa cho hàng Việt Nam đi ra thế giới mà còn cho hàng hóa quốc tế tràn vào Việt Nam. Ngành dệt may, ví dụ, đang chịu áp lực từ hàng nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc.
4. Doanh nghiệp Việt cần làm gì để tận dụng cơ hội?
4.1. Nâng cao nhận thức và hiểu biết về FTA
Doanh nghiệp cần hiểu rõ từng điều khoản trong hiệp định, đặc biệt là các quy định về thuế quan và quy tắc xuất xứ. Việc tham gia các khóa đào tạo từ Bộ Công Thương hoặc các tổ chức tư vấn thương mại là rất cần thiết.
4.2. Đầu tư vào công nghệ và quản trị
Đổi mới công nghệ giúp doanh nghiệp không chỉ cải thiện chất lượng sản phẩm mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, việc số hóa quản trị chuỗi cung ứng cũng giúp minh bạch hóa nguồn gốc hàng hóa.
4.3. Tăng cường hợp tác quốc tế
Hợp tác với đối tác quốc tế thông qua liên doanh, liên kết hoặc gia công cho các tập đoàn lớn là cách để học hỏi và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
5. Câu chuyện thành công
5.1. Ngành thủy sản
Công ty Vĩnh Hoàn, một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong ngành thủy sản Việt Nam, đã tận dụng EVFTA để xuất khẩu cá tra sang châu Âu với mức thuế 0%, tăng doanh thu xuất khẩu lên 20% trong năm 2023.
5.2. Ngành dệt may
Công ty May 10 đã điều chỉnh quy trình sản xuất để đạt chứng nhận xuất xứ từ vải nguyên liệu Việt Nam, giúp họ hưởng ưu đãi thuế từ CPTPP, qua đó tăng lợi nhuận xuất khẩu sang Canada và Mexico.
6. Kết luận
Các hiệp định thương mại tự do là chìa khóa quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam vươn ra thế giới. Tuy nhiên, việc tận dụng tối đa lợi ích đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược rõ ràng. Với sự hỗ trợ từ chính phủ và nỗ lực đổi mới, doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể chuyển hóa các hiệp định FTA thành lợi thế cạnh tranh, không chỉ nâng cao doanh số mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
Bạn nghĩ sao về tiềm năng từ các hiệp định này? Liệu doanh nghiệp bạn đã sẵn sàng tham gia sân chơi quốc tế?